Biografie van een symbool
Het kruis staat bekend als het centrale symbool van het christendom. Maar dat is niet altijd zo geweest. Het duurde wel 350 jaar tot de christelijke versie van het kruis het publieke podium veroverde. Daarbij kostte het Jezus bijna een millennium voordat hij aan het kruis stierf. Want vóór 900 was Jezus’ kruisiging nergens in kerk of kunst te bekennen. Wat verbeeldde het oude christendom dan wel? De beeldvorming richtte zich toentertijd dikwijls op het goddelijke en het paradijs. Met optimistische symbolen van vernieuwd aards leven en een herstelde mensheid door het kruis.
Later kreeg een pessimistische theologie de overhand in het Westen. Gekoppeld aan een negatief mensbeeld, werd er haast obsessief op het sterven ingezoomd. Het paradijs verdween. De dode Jezus aan zijn kruis groeide uit tot het brandpunt van de christelijke theologie en kunst. Waarom? En hoe zat het met de historische werkelijkheid? Hier wordt duidelijk dat het kruissymbool is beladen met legio visies, feiten en ficties.
Bronswijk schetst een origineel beeld van de christelijke geloofstraditie door deze met een uniek perspectief te benaderen: de beeldende kunst en de symboliek van het kruis. Dit perspectief vraagt om visuele toelichting, het boek geeft dan ook passende voorbeelden van kunst en kruissymboliek.
Onthullend, kritisch en informatief.
‘Beeld-theologie’ – zoals Bronswijk het noemt – wijst op de vóórchristelijke wortels van de kruissymboliek. Het boek onderzoekt de brute realiteit van het kruisigen, evenals de verwardheid van het eerste christendom over de God-mens Jezus. Men ontdekt hoe het kruis werd uitgevonden, vereerd en hoe het kruis vervolgens uitbarstte in een artistieke beeldexplosie die tot op vandaag nog in kerk en kunst is te zien.
Naast een onthullende geschiedenis van de kruissymboliek besteed Bronswijk de nodige aandacht aan de schaduwkanten van het kruis. Denk aan het kwaad van de kruistochten. De strijd om het beeld tussen protestant en katholiek. Aan het antisemitisme wat in de kruiskunst is terug te vinden. Om de kritiek af te sluiten wordt er gekeken naar de plaats van het kruis in de eigentijdse, veelal non-christelijke kunst.
Bronswijk vertelt over de bewogen geschiedenis van het kruissymbool op een ontdekkende manier. Daarbij worden de vele verschijningsvormen in de kunst gekoppeld aan de theologische opvattingen achter de kruissymboliek van die tijd. Onderhuids klinkt een pleidooi voor de herwaardering van religieuze kunst. En voor een herbezinning op de theologie van het kruis.
Over de auteur
Dr. Alfred C. Bronswijk is theoloog en auteur van verschillende boeken rond ‘beeld-theologie’, de studie van de beeldende kunst en de symboliek in de christelijke geloofswereld. Daarnaast geniet hij landelijke bekendheid als schrijver van liturgische teksten en religieuze poëzie.
